Limòṅ
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Al limòṅ 'l è 'n frut dla piànta ciamàda Citrus × limon dla famìja di Rutaceae.
Tgnénd adrē a di studi genètic, cal frut chè 'l è 'n ìbrid ch'al daśvîṅ da 'n incróś fra 'l purtugàl amâr e 'l sédar.
Descrisiòṅ
I limòṅ i èṅ rivâ in Európa in dal XIII sécul, a 'l inìsi in Sicìglia e in Spaggna e pò anc in Germàgna.
'L è fàcil però ch'anc i rumàṅ i i cgnusìsan bèla. La piànta l'è élta da i tri a i siē métar mént'r i sò arbùt e i sò pétai i èṅ biànc o viulét. Al frut 'l è śal ad fóra e dagnóra sénsa culōr a 'l intèran. La sò fórma la pâr na bucìna, in part ślungàda da 'l dū bandi. La pèla la pōl èsar rûga o lisa.
La piànta l'è bòna 'd fiurìr dū vòlti 'l an dand da 600 a 800 frut in tut ma la gh'à biśógn 'd un clima cald e ùmid. I prudutōr ad limòṅ più impurtànt a 'l mónd i èṅ l'Ìndia, al Mèsic, la Cina, l'Argintìna e 'l Braśìl. In Itàglia i èṅ cultivâ specialmènt in Basitàglia.
Da 'l limòṅ a s tira fóra un sûg dimóndi brusc ch'al sarvìs par far la limunàda, un quèl da bévar ch'al cava dimóndi la sē e pîna 'd vitamìna C e putàs. Tgnénd dacàt la pèl a s pōl far invéci un liquōr ciamâ limunsèl.