Leupàrd
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
.svg){kind=small} Leupàrd
| |
_Kruger_2.jpg) un leupàrd | |
| Dominì: Eukaryota | |
| Rèign: Animalia | |
| Sòtrèign: Eumetazoa | |
| Superphylum: Deuterostomia | |
| Phylum: Chordata | |
| Subphylum: Vertebrata | |
| Infraphylum: Gnathostomata | |
| Superclâsa: Tetrapoda | |
| Clâsa: Mammalia | |
| Sòtclâsa: Theria | |
| Infraclâsa: Eutheria | |
| Superórdin: Laurasiatheria | |
| Órdin: Carnivora | |
| Sòtórdin: Feliformia | |
| Famija: Felidae | |
| Sòtfamija: Pantherinae | |
| Gènàr: Panthera | |
| Sòrta: Panthera pardus Linnaeus 1758 | |
| Sòtsòrta: p. pardus pardus • p. pardus fusca p. pardus kotiya • p. pardus tulliana p. pardus melas • p. pardus delacouri p. pardus nimr • p. pardus orientalis | |
Al leupàrd (nóm sientìfic Panthera pardus, leopardo in itagliàṅ, na vòlta anc pardo) 'l è 'n mamìfar magna-carna dal gènar pantéra cun òt sotaspéci.
Al viṿ in Àfrica e in dl'Àśia sud-urientàla.
Descrisiòn
Cla bèstia chè la gh'à 'n mantèl ad culōr marunsèṅ/aràns ch'al sumìlia dimóndi a qvél dal giaguàr ma cun dal maci négri più pìculi e fisi. Góla, pèt, pansa, cóa e la part ad dèntar dal gambi i èṅ biànchi anc se 'n quàlc eśemplàr al pōr èsar tut négar (pantéra négra) par via dna mutasiòṅ ciamàda malanìśum. Gl'uréci i èṅ tóndi.
Al leupàrd 'l è śvélt, esénd ch'al pōl cùrar faghénd i 65 km/h, e 'l è bòṅ ad rapàr-as e 'd far di strabàls (anc ad siē métar par tri 'd altésa), dal vòlti al pòrta 'l bèsti ch'l à ciapâ par magnàr-i su i àlbar. Al 58% di sò atàc i fànan sèntar, un quèl ch'al rénd al leupàrd al predadōr più brâṿ fra i felîn grand. Al gh la cava anc a nudàr anc s'a n gh piàś minga armàgn'r in àqua.
Al pōl rivàr a èsar lung dū mét'r e mèś al lunghésa, cuntànd anc la cóa, c'n i masć ch'i pōlan pśar da i utànta a i sènt chilo, anc s'in mèdia i stànan su i ssanta chilo. Al fémni i èṅ invéci più alśēri, su i trénta-sèt chilo.
In gènar al leupàrd al viṿ da par lò e 'l và a casa 'd sira o 'd nòt méntar durànt al dè al pònsa a l'òra. Al magna da 'n chilo e mèś a i dū chilo e mèś ad carna a 'l dè.
Quànd al ciàpa dal bèsti grôsi, cuma dal giràfi, al i magna in soquànt dè. Al s nutrìs ad simi, ruśgadōr, uśèi, insèt, luśèrti, anfìbi, pés e tut qvéla ch'al cata, anc dal caróggni. Da spés al i ciàpa saltànd-ag adòs da 'n àlbar, masànd-i stricànd-ag la góla cun la sò ganàsa.
In di àrei urbàni al pōl far di atàc a caṅ, gat e bistiàm, dal vòlti anc di putèṅ. La stagiòṅ di amōr la taca a 'l inìsi dla primavéra in dal regiòṅ sub-trupicàli o sinò la dura tut 'l an in di teritòri trupicài.
Al pōl vìvar da i dódas a i darsèt an in natùra méntar s'al viṿ cun 'l óm al pōl campàr anc vint-a-tri an. La fémna la parturìs da òṅ a siē pìcui, in gènar da i dū a i quàtar, dòp sènt dè 'd gestasiòṅ a 'l incìrca. I pìcui, ch'i èṅ a risć ad murìr prima d'n an ad vita, i impàr'n a 'ndàr a casa dòp tri méś e i vìvan cun la màdar in fiṅ ch'la fà di àtar leupardèṅ.
Culegamènt estéran
Àtar prugèt
Wikiquote contiene citazioni di o su Leupàrd
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Leupàrd
