Judy Garland

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

«

Somewhere over the rainbow, skies are blue and the dreams that you dare to dream really do come true, someday I'll wish upon a star and wake up where the clouds are far behind me where troubles melt like lemon drops, away above the chimney tops, that's where you'll find me.»

(EN)(Over the Rainbow, 1939)

«

Da na quàlc banda da 'd là da 'l arc celèst, i cēi i èṅ blù e i sógn ch'at gh'à 'l curàǵ 'd insuniàr-'t i dvèntan véra dabòṅ, un dè a cuntarò 'n deśidèri a na stéla e a m daśdarò in dua 'l nuvli i èṅ luntàni da drē da mè in dua i prubléma i s dasfànan cuma gósi 'd limòṅ, luntàṅ ad sōv'r i culmégna, 'l è lè ch'ta m catarà.»

(MUD)

La Frances Ethel Gumm, cgnusùda méj cuma Judy Garland (Grand Rapids, 10 ad Śugn dal 1922 - Lóndra, 22 ad Śugn dal 1969, a s lèś [ˌdʒuːdi ˈɡɑːrlənd] in ingléś), l'è stada n'atōra, cantànta e balarìna americàna. La gh'à na stéla in dla Hollywood Walk of Fame.

Uriginària dal Minneśòta, la Garland l'è stada una dgl'artìsti più impurtànti dal XX sécul esénd ch'la saìva star su 'l palc in manéra naturàla, cun na vōś da cuntràlt, l'éra bòna 'd balàr e 'd recitàr cuma na stéla.

A daśdòt an l'à vins al Prèmi Òscar dal 1940 p'r i śōvan par la sò pelìcula più famóśa, Il mago di Oz, in dua l'à fat la part dla Dorothy Gale e pò l'è stada candidàda atri dó vòlti, in dal 1955 p'r È nata una stella, drama muśicàł cun James Mason, e in dal 1962 p'r al drama Vincitori e vinti a fiànc ad Spencer Tracy, Burt Lancaster, Montgomery Clift e la Marlene Dietrich.

Fra i sò atar prémi vins in dla sò caréra a 'rcurdém dū Golden Globe, quàtar Grammy Award (al prim par 'l àlbum da 'l viṿ Judy at Carnegie Hall dal 1961) ólt'r a tré candidadùri a Emmy Award.

Màdar dla cantànta e atōra Liza Minnelli, nada da 'l nòsi c'n al regìsta Vincente Minnelli ch'l'à cgnusû su 'l set dal musical in custùm Incontriamoci a Saint Louis (1944), la gh'à abû na vita tribulàda, cun sinc matrimòni e quàtar divòrsi, e di prubléma a livèl psiculògic ch'l'à pruâ a curàr tulénd un squantèr'n ad madśìni.

Cuma cantànta l'à fat vgnir fóra di pès cuma Somewhere over the Rainbow, The Trolley Song, Have Yourself a Merry Little Christmas, Get Happy e Zing! Went The Strings Of My Heart.

Da sèmpar da la banda dal partî demucràtic, l'è mòrta a quarànta-sèt an in dla sò cà in Inghiltèra. In dal 1999 'l American Film Institute al l'à misa a 'l utàṿ pòst in dla lista dal sènt atōri più grandi dla stòria dal cìnema americàṅ ad tut i tèmp.