Giancarlo Giannini

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

Giancarlo Giannini (Spèsia, 1 'd Agóst dal 1942, a s lèś [dʒaŋˈkarlo dʒanˈniːni] in itagliàṅ) 'l è 'n atōr, regìsta e ardupiadōr itagliàṅ, famóś anc a 'l èstar. Dòp i prim an pasâ in Ligùria 'l è andâ a star a Nàpuli a déś an, in du al s è diplumâ perìt letrònic, e pò a Róma in du 'l à studiâ recitasiòṅ.

In dal cōrs dla sò lunga caréra 'l à tòlt part a tut i gènar ad film faghénd na sfilaràda 'd persunàǵ difarènt, da 'l uperàj pruletàri a 'l boss mafióś, da 'l cumisàri 'd pulisìa a 'l manvàl, da 'l mèdag a 'l cuntadèṅ, da 'l marinàr a 'l aristucràtic, da 'l artìsta a 'l prufesōr e via dascurénd, esénd anc bòṅ ad recitàr in dialét (lò ch'al gh'à da disiòṅ parfèta), da qvéi padàṅ a qvéi dla Basitàglia.

'L à laurâ dimóndi anc in televiśiòṅ, girànd fiction cuma Quattro storie di donne par Dino Risi o Le cinque giornate di Milano ad Carlo Lizzani ma anc cuma cantànt o balarèṅ.

Fra i sò arcgnusimènt più impurtànt a 'rcurdém al Prix d'interprétation masculine a 'l 26^śum Fèstival ad Cannes par Film d'amore e d'anarchia - Ovvero "Stamattina alle 10 in via dei Fiori nella nota casa di tolleranza..." e na candidadùra a i Prèmi Òscar dal 1977 par la part ad Pasqualèṅ Sètbelési in dal film Pasqualino Settebellezze, tut dū dla Lina Wertmüller, regìsta ch'la 'l à dirèt òt vòlti a 'l cìnema.

'L è stâ bòṅ and vìns'r anc siē Dàvid ad Dunatèl e siē Nàstar 'd Argìnt. Da 'l 2023 al gh'à na stéla in dla Hollywood Walk of Fame mént'r al Stat Itagliàṅ al 'l à numinâ Cavalēr ad Gran Crōś d'l Órdan a 'l Mèrit dla Repùblica Itagliàna.

Cuma ardupiadōr 'l à dâ la vōś a soquànt di atōr più famóś 'd Hollywood cuma Al Pacino in dagnóra tut i sò film, Jack Nicholson in soquànti dal sò interpretasiòṅ più impurtànti e pò anc Michael Douglas, Harvey Keitel, Dustin Hoffman in Il maratoneta, Mel Gibson in Amleto, Richard Gere in In cerca di Mr. Goodbar, Kevin Spacey in Il prezzo di Hollywood, David Hemmings in Blow-Up, Jason Miller in L'esorcista e dimóndi àt'r incóra.

Fra i sò film più impurtànt girâ a Hollywood a gh'è i dū dla saga 'd James Bond, Casino Royale (2006) e Quantum of Solace (2008), faghénd la part ad René Mathis, e 'l drama cun Denzel Washington e Christopher Walken Man on Fire - Il fuoco della vendetta (2004) ma anc la cumèdia New York Stories (1989), al sentimèntàł Il profumo del mosto selvatico (1995), cun Keanu Reeves e l'Aitana Sánchez-Gijón, e 'l pelìculi 'd scarésa Mimic (1997), cun la Mira Sorvino, e Hannibal, insém a Anthony Hopkins e a la Julianne Moore.

In Itàglia a 'l ém vist in dla cumèdia Dramma della gelosia (tutti i particolari in cronaca) (1970), a fiànc dla Monica Vitti e 'd Marcello Mastroianni, in dal thriller La tarantola dal ventre nero (1971), cun la Stefania Sandrelli e la Barbara Bouchet, in dal grutésc Mimì metallurgico ferito nell'onore (1972), fat cun la Mariangela Melato, in dla cumèdia eròtica Sessomatto (1973), insém a la Laura Antonelli, in dal drama Fatti di gente perbene (1974), a fiànc dla Catherine Deneuve, in dla cumèdia Travolti da un insolito destino nell'azzurro mare d'agosto (1974), arfàt in 2002 da i americàṅ cuma Travolti dal destino cun sò fiōl Adriano prutagunìsta cun la Madonna, in dal noir dramàtic Snack Bar Budapest ad Tinto Brass, in La lupa (1996), trat da la nuvèla umònima ad Giovanni Verga, in dla cumèdia La cena (1998), a fiànc dla Fanny Ardant e 'd Vittorio Gassman, e in dal drama biugràfic I banchieri di Dio - Il caso Calvi (2002) in dla part dal fasindèṅ Flavio Carboni.

Giannini 'l à anc girâ dū film da regìsta: la cumèdia Ternosecco (1987), a fiànc dla Victoria Abril, e 'l thriller Ti ho cercata in tutti i necrologi (2013), in du 'l fà 'n autìsta becamòrt c'n al visi dal śōg emigrâ in Cànada.

In dal 1967 l'à spuśâ l'atōra e regìsta Livia Giampalmo ch'la gh'à dâ dū fiōi (Lorenzo, mòrt a vint an par 'n aneurìśma e Adriano) prima 'd divursiàr sèg in dal 1975. Da la secónda mujēr, l'atōra Eurilla del Bono (spuśàda in dal 1983), al gh'à abû àtar dū fiōi, Emanuele e Francesco, muśicìsta 'd mistēr.