Dialèt fraréś
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Fraréś |
Al Fraréś l’è un dialèt gal-italigh dla léngua emigliana zcórs intla pruincia ad Frara, intla Transpadana frareśa in pruincia ad Ruìgh, intal cumùŋ ad Sèrmad e Flónga intla pruincia ad Màntua e dai disendìnt frarìś a Fartiglia, bórgh d’Alghèr.
L’è’l più nóv di dialèt emigliàŋ, nà intrà al vèned a meźnòt, l’emigliàŋ a òvest et al rumagnòl a meźdì. Grazie anc’a ill particulari caraterìstich geografichi dal teritòrî frarìś al Fraréś l’è’l dialèt emigliàŋ ach l’è’rstà più vśiŋ fonologegamént al latìŋ.
Fonologié:
Al Frarés al gh’à sèt vocal coŋ variazióŋ fin a òt, e gli’è, in IPA, /a ɛ e i ɔ o u/ ndó /a/ l’è [ɐ] quand l’è eufònica.
Incuntrarî’d j’altar dialèt emigliàŋ, al Fraréś l’an gh’à la distinzióŋ intrà vocal brév e vocal lóngh; d’in pòi che intill paròll ch’i gh’à «î» dó la /i/ la gh’à un són al dópî’d j’altri vocal. Al gh’è anc’un dubî su alcuni plurài’d fémna ch’i gh’à l’azént su la nanz-ch’ùltma sìliba e ch’i fnìs in /l/ o /n/, still paròll chì i gh’à un són finàl più fòrt ad j’àltri paròll ma n’as sà si l’è parché la vocal nanz l’è curt o parché l’è pròpî la consonànt finàl a èsar rafurzada; pr’eśempî: “la bala - ill ball, paròla - paròll, dòna - dònn, et acsì jé...”.
Pr’ill consonant l’è purasà vśiŋ a j’altar dialèt emigliàŋ avénd prò un mò unich ad pronunziàr la /l/, lié l’è retroflèsa et uvulariźada [ɭ̴] caraterìstica tipiga ad stal dialèt chì. Cóm paréć dialèt emigliàŋ al Fraréś al dìś /ʂ/ /ʐ/ /θ/ /ð/ invézi’d l’itagliàn /s/ /z/ /ts/ /dz/, più, i du sùn /n/ e /ŋ/ j’è dvèrs intrà’d lór, cmè /paːn/ “panno” e /paːŋ/, ch’i cuntràsta ancha cón [panˑ] «pann» “lentiggini”.