Dôm ed Rèz
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Arzân |
Al Dôm ed Rèz [1] (Duomo di Reggio Emilia in Italiân) l'é un fabrichêt religiōş in piâsa Prampolini int al cèinter stôrich ed la sitê e l'é catedrêla ed la diôceşa ed Rèz-Guastâla. La catedrêla l'é a impiânt rumânich, dóve, int al cōrs di sècol, a gh'é stê fât dimòndi restâver e cambiamèint.
Spiegasiòun
La facêda dal dé 'd incō la 's preşèinta mìa finîda, cun 'na quacêda dal Sincsèint progetêda da Prospero Sogari ciamê Il Clemente. La pêrta bâsa l'é difâti fâta cun dal lâstri ed mêlmer che incurnîşen dal néci cun dèinter al stâtvi di quâter sânt (Grisante, Venerio, Daria e Gioconda) prutetōr ed la sitê.
La pêrt d'ed sōver ed la facêda, ed sègn rumânich, l'é prubabilmèint frût ed còl ch' al vîn ciamê "restâver" Malaguzzi ch' l' é stê fât cîrca int al 1275. J afrèsch dal Dusèint (Cristo Pantocratore e Angeli) che dubêven la facêda fîn a j ân '50 adèsa în tgnû da cât in al Musèo Dioceşân arnuvê[2].
Int al purtêl principêl a gh' é dō stâtvi, ch' a 's arfân a Michelangelo, 'd Adamo e Eva.
Al d'ed sōver ed la facêda, int la turèta ch' a tîn quacê la cópla, a gh'é la grôsa stâtva in brònz durê ed la Madòna cun al Bambèin Gesó e di spōş Fiordibelli che l'àn vrûîda e paghêda. L'é 'n ôpra ed bartolomeo Spani.
La cópla, dal 1623, l'é stêda disgnêda da l' abê Paolo Messori, architèt arzân ch' l' à progetê ânca la cópla ed la Cēşa ed Sân Pēder.
L' intêren l'é stê arfât, a partîr dal 1599, da l'architèt senèiş Cosimo Pugliani e l'é un sûnt ed la scultûra arzâna dal XV e XVI sècol.
Tra i scultōr pió impurtânt a vîn arcurdê Bartolomeo Spani e Prospero Sogari ciamê Il Clemente; dal Spani al Dôm al tîn da cât dimòndi tòmbi monumentêli e, int al Teşôr, j impurtânt reliquiâri a bóst di Sânt Grisante e Daria.
Dimòndi impurtânti în ch' al capèli ché:
- Capèla Brami cun al quêder 'd altêr ed Jacopo Palma il Giovane
- Capèla Toschi só progèt ed Girolamo Rainaldi con pitûri ed Giuseppe Cesari ciamê al Cavalier d'Arpino e 'd Cristoforo Roncalli ciamê al Pomarancio
- Capèla Rangone cun la tòmba monumentêla dal Vèschev Ugo Rangone ôpra ed Prospero Sogari ciamê Il Clemente
- Altêr Magiōr cun al quêder 'd altêr (Assunta) ôpra ed Federico Zuccari
- Capèla dal Ss. Sacramèint
- Capèla Fiordibelli cun quêder ed Giovan Francesco Barbieri ciamê al Guercino.
In pió a gh'é preşèint ôvri ed Carlo Bononi, Francesco Vellani, Sebastiano Vercellesi e Orazio Talami.
Ind i restâver fât da pôch în stê catê di sègn 'd afrèsch dal Terşèint-Quatersèint in divêrs pôst ed la navêda e int al soterâni. In particulêr int al Capèla dal Santésim Sacramèint în stê catê afrèsch ed j ân '30 dal Sincsèint, ôpra dal pitôr arzân Giovanni Giarola sculêr dal Correggio J afrèsch ed la cópla în ed Francesco Fontanesi (1779), mèister dal sēni e pitōr arzân ch' l' à dirèt la costrusiòun dal Teâter La Fenice ed Venèsia int al 1799, l'à fât pêrta ânch ed la cumisiòun ch' la duvîva dêr un paréir insém a i progèt [3].
A 's segnêla ânch al côro in lègn dal têrd-gôtich.
Adèsa a 's é drē fêr di restâver relatîv al soterâni. Dôp ch' é stê fât di schêv archeolôgich è stê catê, da pôch, un muşâich rumân cun dal sēni pagâni (IV sècol d.C) ed grôsi amzûri, probabilmèint al pió impurtânt esèimpi ed muşâich dal peréiod têrd-rumân in zôna emiliâna.[4]
A s' é drē fêr ânca un adatamèint dal funsiòun ed la cēşa ed carâter mudêren e sprimentêl, ch' în drē mōver mia pôch dóbi e prutèsti decîşi. [5]
Fotograféi
-
Facêda -
Cópla -
L'âbsida -
Stâtvi 'd Adamo ed Eva insém al purtêl
Nôti
- ↑ [1]
- ↑ [2]
- ↑ [3]
- ↑ Da Antikitera - Rèz: nōvi surprèişi dal muşàich catê int al soterâni dal Dôm
- ↑ Da www.soscattedrale.re.it - Difèişa, prutesiòun, adatamèint dal funsiòun ed la cēşa
Êter progèt
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Dôm ed Rèz
Nôta: cla pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da Duomo di Reggio Emilia trâta da it.wikipedia.org.
Guêrda la stôria ed la pâgina uriginêla per cgnòser l'elèinch 'd j autōr.