Cuméta
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
La Cuméta 'l è 'n còrp celèst in gènar dimóndi pìcul, a 'l màsim 'n quàlc sentinàr 'd chilómetar, ch'al sumìlia a 'n asteròid anc s'l è furmâ 'd cumpòst giasâ cuma àqua, munòsid 'd carbòni, metâṅ, anidrîd carbònica e amunìaca ch'i s śònt'n a la pólvra e minerài difarènt. Dascurénd dal Sistéma sulàr na qualchidùna la riva da la Fasa 'd Kuiper, al sò òrbiti i pàsan qvéla 'd Plutòṅ, ma dimóndi da incóra più in là, da 'l Nùvul 'd Oort.
Quànd na cuméta la s davśìna a 'l Sōl, i sò giàs i tàc'n a sublimàr diretamènt in gas par via dla temperadùra più élta dand vita a na cóa da drē e a na bòcia 'd sustànsi vulàtili ch'la s fórma tut dintóran, da chè 'l nóm grèc κομήτης (kométes) ch'a vōl dir “ch'al gh'à na tèsta 'd cavìi”. P'r efèt dal vènt sulàr a s fórma anc na secónda cóa ch'la n è minga fata 'd pólvra ma 'd jôṅ cauśâ da 'l radiasiòṅ ch'i ténd'n a dasfàr la cuméta.
Cuntrariamènt a qvél ch'a s pòsa pinsàr, i nùcleo dal cuméti i èṅ di quèi dimóndi scûr, da spés più négar dal carbòṅ. Par dir-'n una, la Cuméta 'd Halley la riflèt sōl al 4% dla luś ch'la la culpìs méntar 'l asfàlt dal stradi al riva a 'l 7%.