Bayliśàscaris pruciònis

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

Al Bayliśàscaris pruciònis (nóm sientìfic “Baylisascaris procyonis”), cgnusû anc cuma “Vérum di Pruciòṅ”, 'l è 'n bêg nematôd parasìta di mamìfar e di uśèi ch'al fà part dla famìja di bêg “Ascàridi”. Al pōl vìv'r in nuànta o anc da piò spéci ad bèsti dumèstichi o salvàdghi anc s'al sò òspit definitìṿ 'l è 'l pruciòṅ dit anc “ursét lavadōr”. Anc 'l óm 'l al pōl ciapàr cuma òspit intermèdi e 'l è 'n quèl periculóś parchè i bêg i pōlan finìr in di òć o in dal sò sarvèl dand inìsi a 'n mâł ciamâ Larva migrans ^[1]. In di tèmp mudér'n i pruciòṅ i èṅ drē a catàr pòst anc in Itàglia ^[2].

In di Stat Unî dagnóra tut i pruciòṅ i gh 'l ànan, a s và da 70% ad qvéi grand a 'l 90% ad qvéi śōvan.

Cal bèsti lè i làsan lib'r i óṿ, ch'i pōlan scampàr par di an e i dvènt'n infèt dòp dū o quàtar stmani, c'n i pét parchè al Bayliśascàris adûlt al viṿ in dal sò budèli. Al fémni dal parasìta i pōlar rivàr a far-an da sènt-mila a duśènt-mila a 'l dè. Quànd i gh finìs'n in bóca, parchè i èṅ stramnâ par tèra, al cicclo al cuntìnua incóra parchè i óṿ i s vèran in dal stómag e i sàltan fóra 'l larvi. Se invéci 'l è 'n òspit intermèdi ch'al manda śò i óṿ, al bêg al n è minga bòṅ ad dvintàr grand e ad far di fiōi ma quànd al riva in dal budèli al śbuśìs 'l òrgan e al s mét a giràr lìbar p'r al còrp vlénd rivàr a 'l sarvèl in dua al larvi i s pōlan anc saràr dènt'r a na cisti. Di àtri vòlti i s férman sót-pèla, in di tesû. Soquànt sórag i èṅ bòṅ ad ciapàr al mâł andànd in gir in di pòst in dua 'l à cagâ 'l pruciòṅ, cuma i camp ad furmintòṅ, dònca al perìcul par 'l óm 'l è incóra più élt anc parchè 'l parasìta 'l càmbia 'l sò cumpurtamènt faghénd-al dvintàr insiminî e 'n bcòṅ fàcil p'r al pruciòṅ che quànd 'l al magna al déśda anc al cisti.

Òṅ di prim siensiâ ch'l à capî ch'al mâł al psiva tacàr-'s anc a 'l óm 'l è stâ Paul C. Beaver in dal 1969 studiànd i sór'g infèt anc se pò al prim caś véra segnalâ a sarév rivâ sōl quìnd'ś an dòp. In tut al manéri 'l è difìcil bcar-as cal mâł chè, in dal 1980 i èṅ stâ difàti trédas qvéi ch'i aṅ ciapâ la “Larva migrans” ma quànd a sucéd a s mōr (i 'l aṅ fat in sinc, dònca dagnóra 'l 40%) o sinò a s armàgn uféś in dla tèsta par tuta la vita. S'invéci al bêg al finìs in di òć al taca a magnàr-al da dèntar faghénd di dan a la rètina c'n al risć ad rénd'r òrub. Par masàr-'l a s pōl druàr al làśer.

A ès'r a risć i èṅ i putèṅ specialmènt parchè i śōgan par tèra e i s mét'n al maṅ in bóca. Dal madśìni a gh 'n è pôchi ma 'l prubléma 'l è ch'i funsiónan bèṅ in dal budèli e minga quànd al parasìta 'l è drē a giràr da n'atra banda. Anc al fat ch'al larvi i rìv'n in dal sarvèl in tri dè a n dà minga dal tèmp abàsta.

Batśàr al mâł al n è briśa 'n quèl fàcil parchè a n gh'è minga incóra un tèst sierulògic cumersàł. Par tut chi mutìṿ chè a gh'è 'l perìcul ch'al Bayliśàscaris pruciònis al pòsa èsar druâ p'r al terurìśum parchè i óṿ i èṅ fàcil da métar via in un nùmar grand, i cóstan pôc e i scàmpan dimóndi.

Nòti

↑ Un studi al dimóstra ch'i pruciòṅ i èṅ drē a sparpagnàr di mâi periculóś in Europa Servìsi cumunitàri 'd infurmasiòṅ, 30 'd Agóst dal 2012
↑ Bèrgam: in un paéś a gh'è n'invaśiòṅ ad pruciòṅ, purtadōr dla ràbbia e di parasìta Iommla Incō, 30 'd Agóst dal 2013

Àtar prugèt

Wikiquote contiene citazioni di o su Bayliśàscaris pruciònis
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Bayliśàscaris pruciònis

[1] Un studi al dimóstra ch'i pruciòṅ i èṅ drē a sparpagnàr di mâi periculóś in Europa Servìsi cumunitàri 'd infurmasiòṅ, 30 'd Agóst dal 2012

[2] Bèrgam: in un paéś a gh'è n'invaśiòṅ ad pruciòṅ, purtadōr dla ràbbia e di parasìta Iommla Incō, 30 'd Agóst dal 2013

[1]

[2]