Banàna
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
La banàna 'l è 'n frut dla piànta ciamàda banàṅ (nóm sientìfig Musa acuminata, Musa balbisiana o Musa acuminata × balbisiana a secónd dal sò genòma) dal gènar Musa e dla famìja di Musaceae.
Descrisiòṅ
Uriginària dal sud-èst aśiàtig in dua a gh'è 'n clima trupicàł, la banàna la crés su 'l àrbul in grap anc ad vint pès a la vòlta e la gh'à 'n pēś ch'al và da i 90 a i 200 gram. La gh'à na fórma ślungàda a silìndar e 'n pôc stòrta ch'l'arcòda un quàrt ad Luna.
Al 20% dal frut 'l è dâ da la pèl ch'l'è 'd culōr śal, quànd la dvènta madùra i saltàn fóra dal maciulìni maròṅ in fiṅ tant ch'la marsìs dòp soquànt dè. Quànd l'è aśèrba al culōr al ténd invéci vèrs al vérd. La pólpa dal frut, ch'l'è qvéla ch'a s magna, l'è biànca. Al fój i èṅ bòni ad rivàr a èsar lunghi anc dū mét'r e sèt e larghi ssanta cm.
Pîna 'd àmid, la banàna la gh'à 'n gust dōls e l'è 'n frut rediuatìṿ esénd ch'la gh'à dimóndi putàs e dònca anc dal putàs-40 misćiâ in mèś ch'l è 'n àtum minga stàbil.
In dal mónd la prudusiòṅ ad cal frut chè la riva a 70 migliòṅ ad tunelàdi. I paéś ch'i in prudùśan da piò i èṅ l'Ìndia, al Braśìl, 'l Ecuadór, la Cina e 'l Filipìni mént'r i più grand espurtadōr i èṅ 'l Ecuadór, la Còsta Rica, al Filipìni e la Culómbia.