Êli

C'l artìcol chè 'l è scrit in Carpśàn

Al spèter dal Sôl diferensié atravèrs el lìnìi ed Fraunhofer, ch' j gh' îven fàt capîr aj siensié, che là in sìma al sōl a gh' è dl' êli

L' êli (it: elio) l' è n' elemèint chìmic (cul simbùl He) ch' al fa pèrt dla famìja di gàs nôbil. L' è un gâs dimòndi alśér e alôra al ne s' càta mìa in dl' ària ed tùt' i dè. Al cuntràri al s' càta in 'na quèlch miséla ed gâs naturé, in dl' atmosféra dal sōl e in quèla ed dimòndi ètri stèli. Al gh' à al piò bās pùnt d' ebolisiòun (apèina 5,3° K) tra tùt j elemèint chìmic e l' è l'ùnic lìquid ch' al ne dvèinta brîśa sôlid sôl gnènd śò cun la teimpradùra; l' armàgn lìquid infìn al śéro asolû a la presiòun normèl (al dvèinta invéce sôlid sôl cun 'na presiòun piò èlta).

J siensié j l' îven caté in dal 1868, cun l'uservasiòun dal spèter dla lûś dal sōl atravérs un spètroscòpi, invinté ch' a nn' éra mìa dimòndi.

Cùm' al s' drôva

L' Êli al s' drôva pr' impinîr i balòun areostàtic al pòst ed l' idrôgen che al' cuntràri al se prèv infiamèr; per fèr dal saldadûri ed metàj particulèr, cùma carburànt pr' i mìsil, per infièr i pneumàtic dj aèri e in soquànt istrumèint sientìfic.