Ànsia
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Lʼànsia l'è n'emusiòṅ ad tensiòṅ ch'un sugèt al s sènt ad dèntar quànd 'l è preucupâ ch'a pòsa sucèd'r-ag quèl ad brut in futûr, cuma n'interugasiòṅ ch'la vaga mâł p'r un studènt, 'l èśit d'n eśàm mèdag p'r un pasiènt, la paùra 'd ciapàr un gòl p'r un tifóś o 'd n èsar minga bòṅ ad far quèl in àmbit lavuratìṿ e via dascurénd.
A difarénsa dla paùra, ch'la riva quànd al perìcul 'l è bèla adrē a manifestàr-as, l'ànsia l'è 'n sentimènt ligâ a 'l fat ad spetàr-as ch'a pòsa sucéd'r un fat brut e 'l riva prima, cun la parsòna ch'la n gh pōl far gnint. Fatōr genètic, al stress o di tràuma i pōl'n amplificàr i prubléma.
Par Sigmund Freud quànd un sugèt al gh'à di stìmui, da 'l intèran o da 'd fóra, ch'al n è briśa bòṅ ad cuntrulàr a gh pōl vgnir na criśi 'd ànsia, un distùrub che dal vòlti al dvènta crònic. In di caś più grâṿ l'ànsia la s pōl trasfurmàr in angùstia.
Cal sentimènt istintìṿ chè al riva dirèt da parti dal sarvèl cuma l'amìgdala o 'l ipucàmp. A 'l dè 'd incō a gh'è di fàrmag ciamâ ansiulìtig o tranquilànt, cuma 'l valium, ch'i pōlan jutàr a 'rbasàr i livèi 'd ànsia e a réndar chiēt i malâ.
L'ànsia la gh'à dal cunseguénsi anc fìśichi su la parsòna cuma la tarmarìa, prubléma in dal ciapàr són, gòmit, sudōr e tensiòṅ in di mùscui. Al sìmbul 'd un sugèt ansióś 'l è qvél ad ruśgàr-as gl'ungi in na manéra cumpulsìva.
In dal camp dal sès a gh'è l'ànsia 'd prestasiòṅ ch'la culpìs soquànt óm ch'i gh'aṅ paùra 'd far bruta figùra a lèt e dònca pò i fànan dabòṅ bruta figùra parchè par l'ànsia al cas al n dvènta minga dûr cauśànd al prubléma dal mâł dla lumàga.