Salâm ed Flèina
Artécol in dialèt arzân
Salâm ed Flèina (Salame di Felina in italiân) l'é al nòm dê a 'na muntâgna carateréstica dóve a gh'êra un castèl, adès a gh'é armêş 'n' ònica tòr.Flèina l'é'na frasiòun dal cmûn ed Castelnōv di Mûnt ed la pruvîncia ed Rèz, ind l 'Apenèin arzân.
L'urégin dal castèl ed Flèina prubabilmèint la s'arfâ al XII sècol, al vîn luminê per la préma vôlta int al 1116, mó l'é savû che fîn al 1664 dal gróp ed fabrichêt l'armagnîva sōl la tòr, cîrca la ragiòun ed la só ruvîna an s'é mìa capî, fôrsi l'é stê butê zò al tèimp ed 'na guèra o l'é stê druvê cme chêva ed prêdi dôp al só deperimèint. A la fîn dal XIII sècol al dvèinta proprietê di Canòsa, per pasêr pó a j Estèins a i prém dal '400.
La rôca "felinèişa" l'é stêda ed sicûr un impurtânt tasèl dal quêder polétich dal XV sècol al tèimp dal guèri tra Pêrma e j Estèins, la prôva ed còst l'é l'èser stêda tirêda dèinter, int al 1409, ind la guèra fr' al cmandânt ed 'na cumpagnéia ed suldê ed mistêr al servési d' j Este, Muzio Attendolo, ciamê Sforza ( al prém ed la râsa di Sforza ed Milân), a un nôbil pramşân Ottobono Terzi.
Al fabrichêt l'é adèsa fât sōl da 'na tòr êlta e sfûşlêda da la fatûra carateréstica dal Quatersèint, fâta cun dal prêdi squadrêdi ch' êren l'usadûra dal mûri, ch ' êren bèle in ruvîna ind al 1491.
Al "Salâm" an né mìa stê tirê só ind l'istès mumèint che în stêdi tirêdi só cal j êtri pêrt dal fabrichêt, l'é stê restarvê ânca dôp che al castèl l'êra sparî. La só salvèsa l' stêda duvûda da la bòuna puşisiòun cme pûnt d' uservasiòun insém a la streda dal Cerêto.
La tòr ed Flèina l'é stêda quêşi butêda zò dal dişastrōş teremôt dal 1920, l'é stêda pó restarvêda sèt ân dōp, per decisîòun ed la "Sovrintendèinsa ai monumèint" ch' al l' à dedichêda a i môrt ed la préma guèra mundiêla.
La costrusiòun, cun al pasêr dal tèimp, l'é stêda circundêda da 'na lêrga pinêra ch' la cuâcia tóta la zôna, ciamêda in sègvit Parco della Rimembranza, cun dèinter 'na capèla, 'n arlòj e dō campâni dóve insém a gh'é stê sculpî al nòm di môrt e còl ch' l' é stê ciamê Bollettino della Vittoria dal 1918.
A gh' é stê fât dimòndi restarvasiòun' l'ûltma la gh'à la dâta dal 1990.
La furtèsa as dîş la gh' avés, secònd 'n ' antîga fôla, un pasâg segrēt che, atravêrs un pòs e 'na lòunga galeréia, al permetîva, in chêş 'd asèdi, 'd arivêr al castèl ed Carpnèida l'é aşvèin.
Materiêl pr'andêregh in fònda[modifica | mudéfica la surzéia]
(manca):
- Carlo Bruno Brunelli - Tommaso Chiodini di Pastina in Lunigiana, feudatario e conte di Felina nel reggiano (1793-1798) - [Castelnovo ne' Monti] : [Comune], 1999.
- Felina : Il suo castello e la sua chiesa Antonio Corsi. Note storiche. - Reggio Emilia : Tip. Libreria Editrice Bizzocchi, 1926