Baṣélica ed San Prôsper (Rèz)

Da Wikipedia.
C'l artìcul chè 'l è scrit in Arzân Emiliàn

Artécol in dialèt arzân

Sân Prôsper

La Başélica ed Sân Prôsper (Basilica di San Prospero in italiân) a Rèz l'é un fabrichêt religiōş in Piâsa Sân Prôsper (o Piâsa Céca), int al cōr dal cèinter ed Rèz.L’é dedichêda al Sânt prutetōr ed la sitê. Testimuniânsa impurtânta dal barôch emiliân, l’é mésa al cèinter ed la sitê ed Rèz e la gh’à, sóta l'altêr magiōr, l’ arlèquia dal Sânt spustêda dal cunvèint cun l'istès nòm a ló dedichê fōra dal mûri ed la sitê e butê zò per ragiòun stratègichi int al cōrs dal XVI sècol in ucaşiòun ed la "tajêda" ( la zachêda di stâbil atâch al mûri per cîrca 600 mêter) fâta per ragiòun ed difèişa.

Stôria

Intōren a l'ân 1000 Rez l'ēra sōl che un castrum céch, circundê dal mûri e imperdghêdi. Insém al ruvîn ed la Regium rumâna, cme cunfermê da un musâich e 'd êter rèst gnû fōra al tèimp ed soquânt e-schêv, al vèschev Teuzone l'à fât tirtêr só la Chiesa di San Prospero di castello per arcgnòserla da còla int al bōregh fōra dal mûri, e int al 997 la cēşa l'é stêda cunsacrêda dal pêpa Gregorio V. Int al 1487 la tòra l'é stêda butêda zò e , tr' al 1536 e al 1570, só disègn ed Cristoforo Ricci e Giuliano Romano, l'é stêda arfâta. Int al 1514, la başélica, in ruvîna la vîn butêda zò. Al Cmûn al dà l'incaregh dal prugèt per arfêrla a Luca Corti e Matteo Fiorentino, mó quând la cēşa l'ēra bèle quêşi prûnta, int al 1523, i fundamèint ed la capèla pió grôsa àn cedû. Int al 1527 l'ēra bèle finîda e int a1543 în stêdi finîdi al capèli pió céchi e la Başélica la vîn finalmèint turnêda a cunsacrêr. In tót' al manēri la facêda l'armagnîva mia finîda, la vîn pó finîda e tirêda só da G.B. Cattani tr' al 1748 al 1753.

Al d'ed fōra

I leòun

La facêda la s'arfà a la metê dal Sesèint, ôvra ed G.B.Cattani, e la gh'à óndeş stâtvi ed Sânt prutetōr e dutōr ed la Cēşa. In rîva dal sagrê a gh'é sē carateréstich leòun in mêlmer ròs, la destinasiòun uriginâria di sté leòun l'ēra còla ed tgnîr só sē clòuni per tgnîr só trî pôrdegh davânti l trèi pôrti ed la Başélica, i lavōr cumincê int al 1503, dal scultōr arzân Gaspare Bigi, în mai stê finî, i leòun în stê sistemê ind la puşisiuòun ch' în adès int al 1748. A dréta ed la facêda a vîn só la tòra dal campâni, a ôt lê, mai finîda, pinsêda da Cristoforo Ricci e rivésta da Giulio Romano.

Al d'ed dèinter

Intêren

A trèi navêdi e crōş latèina, int al navêdi a i lê a gh'é dal ôvri 'd avtōr dal Sincsèint, tra quisché Giovanni Giarola, Michelangelo Anselmi, Denis Calvaert, Ludovico Carracci e Tommaso Laureti. Tr' al j ôvri dal Sesèint a 's arcôrden i quêder 'd altêr ed Alessandro Tiarini e 'd Francesco Stringa. Impurtânt Anca i gróp de scultûri ôvri ed Bartolomeo Spani e Prospero Sogari (ciamê Il Clemente)

Al preşbitèri l'é urnê da 'n impurtânt gîr ed pitûri, ed la fîn dal Sincsèint, ôvra ed Camillo Procaccini e Bernardino Campi. A i pē a gh'é un côro ed lègn (1545) intajê e intarsiê da i De Venetiis.

Curiositê

  • A Sân Prôsper, ch’ l’ é scampê int al quînt sècol e l’ é stê vèschev ed la sitê, a’gh và la divosiòun ed la gînt dal pôst per l' arcgnusèinsa d' avèir salvê Rèz da la saczéda d’Attila ch' an s’êra mìa adê ed la sitê perché un intervèint ed la pruvidèinsa, perghêda da Prôsper, l’à lughê Rèz cun 'd la nèbia.
  • L’ istès mirâchel d’ apanamèint e al vîn dê, dai Mudnèiş, a Sân Zemiân, sânt prutetōr ed Mòdna. Al lavōr an dêv mìa fêr meravéja, vést che la nèbia l’é un fenômen un pô comûn ind la Pianûra Padâna.

Êtri fôto

  • La tòra dal campâni
    La tòra dal campâni
  • Altêr magiōr
    Altêr magiōr
  • Cópla
    Cópla

Materiêl pr'andêregh in fònda

(manca)Lésta di léber e documèint impurtântLésta di lébber e documèint impurtantBibliografia ed opere di riferimento:

  1. Corrado Iotti, Giancarlo Grassi - La basilica di San Prospero a Reggio Emilia : mille anni di storia, cultura e devozione. - Reggio Emilia : Diabasis, 1999.
  2. Alcide Spaggiari -Le tarsie lignee della Basilica di San Prospero in Reggio Emilia - Reggio Emilia : Tipografia emiliana, 1960
  3. Stefano Maccarini - Ipotesi ricostruttiva dell'antica Basilica Teuzoniana di San Prospero - Reggio Emilia : s.n., 1998. - Estr. da: Bollettino Storico Reggiano, anno XXXI, gennaio 1998, fasc. n. 97
  4. Le chiese d'Italia dalla loro origine sino ai nostri giorni, Venezia 1859, vol. XV, p. 365-367


((manca)Nôta: sta pâgina ché l'é stêda inviêda cun 'na tradusiòun da it:Basilica di San ProsperoNota: sta pagina chè l'é steda tradòta da it:Basilica di San ProsperoNota: pagina inizialmente tradotta a partire da it:Basilica di San Prospero)


Êter prugèt

Estratto da "https://eml.wikipedia.org/w/index.php?title=Baṣélica_ed_San_Prôsper_(Rèz)&oldid=153426"